تبویب وتحلیل تفسیر اثری بسمله در منابع حدیثی وتفسیر ی

چکیده : تفسیر اثری وروائی قرآن کریم گونه ای از تفسیر قرآن کریم است که از روشهای ابتدای صدر اسلام است وآغاز آن با احادیث نبوی پیرامون تبیین آیات قرآن کریم آغاز می شود خداوند در قرآن کریم یکی از وظایف پیامبر در قبال قرآن را همین دانسته است :« وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاس ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ» پس از پیامبر صحابه وتابعین به دید گاه اهل تسنن واهل بیت عصمت وطهارت به دید گاه اهل تشیع ادامه دهندگان این روش تفسیری هستند پس از گذشت چهارده قرن از نزول قرآن طبیعتا آثار وروایات زیادی در دو مکتب ،پیرامون تفسیر آیات قرآن نقل شده است که در کتب روائی وتفسیری مشهود است اما آنچه در این پژوهش بعنوان نو آوری در این زمینه انجام شده است این است که روایات واصله در بحث تفسیر قرآن اولا محور بندی وتفکیک بر حسب موضوع ودلالت روایت شده است ثانیا مصادر روائی وتفسیری آن باز خوانی شده و ثالثا تا حدودی دلالت آن تحلیل شده است .به جهت اینکه اکثر محدثین ومفسرین تنها به نقل روایات در این زمینه بسنده کرده اند، همانگونه که روایات فقهی در کتبی همانند وسائل الشیعه تفکیک شده اند روایات تفسیری نیز نیاز مند تفکیک است وهمانطور که روایات فقهی را کتبی همانند حدائق الناضره وجواهر الکلام بررسی سند شناسی و فقه الحدیثی کرده اند مدلول روایات تفسیری نیازمند چنین کاوشی است به عبارت دیگر همانند درس خارج فقه واصول لازم است کرسی دروسی همانند خارج تفسیر، خارج کلام و... برگزار وکتبی در این زمینه تدوین شود وهمانطور که از میراث حدیثی اهل بیت در فقه بهره برده می شود از این میراث گرانبها در گرایش های مختلف بهره مند شد روشی که در این پژوهش سعی بر اعمال آن شده است به صورت اسنادی وکتابخانه ای است وبرآیند این پژوهش ،توسعه تفسیر اثری قرآن ،در دو مکتب تشیع وتسنن، بر مبنای محور بندی ومسائلی که روایات تفسیری نیاز مند آن است همانند سند شناسی وفقه الحدیث قرار گرفته است پس از مطالعه بیش از 200 منبع تفسیری وحدیثی نتیجه محور بندی روایات بسمله - بعنوان اولین گام این کلان پروژه - در شش محور مجزا تقسیم وفصل بندی شد که فصل اول در شش بخش وشش محور؛ جزئیت بسمله را برای قرآن ، بعنوان آیه ای مستقل از قرآن ،برای سوره حمد ، وسائر سور ثابت می سازد در محور دوم سخن از روایاتی است که عظمت وفضیلت این کریمه را در سه بخش مجزا تبیین می کند ، محور سوم مربوط به قرائت این کریمه است وچگونگی قرائت بسمله و اسناد قرائت جهری واخفاتی بسمله را از دید گاه روایات بررسی می کند محور چهارم مربوط به کتابت ونوشتن بسمله است وروایاتی که مبین تعظیم وتکریم این کریمه به هنگام نوشتار وتاکید بر کتابت این مبارکه در همه امور است بازخوانی شده است پنجمین محور روایات ، مربوط به نزول بسمله است که مبین نزول این مبارکه بعنوان اولین آیه وعبارت قرآنی بر پیامبر و تکرار نزول این کریمه در ابتدای سور است ؛روایاتی که رابطه بسمله با آیات دیگرو رخدادهایی که هنگام نزول بسمله رخ داده است نیز در این فصل مطرح شده است آخرین محور مربوط به تفسیر وتاویل این کریمه از دیدگاه روایات است کل عبارت در یک بخش ومفردات آن در بخشهای مجزا محور بندی شده است . کلید واِژه ها: قرآن کریم ،تفسیر اثری ، تفسیر روائی ، تفسیر مقارن بسمله ، بسم الله ، جزئیت بسمله ،فضیلت بسمله ، قرائت بسمله ، کتابت بسمله ،نزول بسمله ،تفسیر وتاویل بسمله